Volgens het woordenboek, maar ook van overheidswege, betekent recyclen in goed Nederlands het verzamelen en verwerken van afval om het geschikt te maken voor hergebruik of aan andere toepassing. Het begrip recyclen heeft over het algemene een positieve uitstraling, want wie kan in de huidige tijd nu tegen hergebruik zijn, maar in Eerbeek zijn ze tot een heel andere vertaling van recyclen gekomen, ze noemen het daar het doorschuiven van het probleem.
Op de voormalige afvalberg aan de Doonweg ligt zo’n 240.000 ton aan staalslakken, die ervoor zorgen dat de afvalberg niet langer meer voormalig genoemd mag worden, maar dankzij de staalslakken weer gewoon een afvalberg en dat nog wel in overtreffende trap. De afvalberg zou getransformeerd worden tot een onzichtbare milieuvriendelijke energiebron door de plaatsing van vele duizenden zonnepanelen onder het populaire motto: afval bestaat niet, maar de staalslakken zorgen ervoor dat het een afvalberg in optima forma blijft. Staalslakken zijn een restproduct dat ontstaat bij de raffinage van vloeibaar ruw ijzer naar vloeibaar staal, in Nederland voornamelijk afkomstig van Tata Steel en alleen dat al maken staalslakken verdacht. Het zijn een soort grijze stenen en ze worden gebruikt voor onder andere wegen en geluidswallen, maar in Eerbeek zijn ze in grote mate over de afvalberg gestort, die nu in alles tegengesteld is aan een geluidswal, want de kritiek op het gebruik van de staalslakken is niet van de lucht. Staalslakken bevatten immers giftige stoffen en als die in contact komen met regen of grondwater kunnen ze schadelijke gevolgen hebben voor mens en dier.
Staalslakken worden beschouwd als een grondstof en als een vrij toepasbare bouwstof. Dat klinkt erg positief, want we hebben grond- en bouwstoffen nodig, maar dan moeten ze wel verantwoord toegepast worden. Staalslakken zijn populair en aannemers krijgen nog geld toe als ze die afnemen, want de alternatieven voor staalslakken, zoals zand en grind, kosten gewoon geld. En Tata Steel wil er graag vanaf, dus zijn staalslakken goedkope handelswaar en het is algemeen bekend dat goedkope handelswaar vaak ook een grondstof is, maar dan voor kunstgrepen en bedrog. En als daar sprake van is dan ontstaan er op termijn vaak problemen en tegelijkertijd een mechanisme dat gekenmerkt wordt door pogingen om de verantwoordelijkheid of de schuld bij andere partijen neer te leggen.
De afvalberg in Eerbeek met haar vele duizenden zonnepanelen is in feite het slachtoffer van beperkte regelgeving. Er werden vergunningen verleend waarvoor de wettelijke regels voor het gebruik de risico’s voor mens en milieu onvoldoende afdekken. Onvoldoende betekent in dit geval multi-interpretabel, je kunt er een aantal kanten mee uit, ideaal voor een omstreden product als staalslakken. En u weet… als het om bedrijfswinsten gaat dan is het milieu al gauw het slachtoffer.
Maar het ergste van de hele kwestie is dat de risico’s bij onvoldoende afdekking op voorhand bekend waren, al zal dat ook in vele toonaarden ontkend worden. En die kwaal is een van de hardnekkigste in dit landje. Het merendeel van de crisissen van de afgelopen decennia had voorkomen kunnen worden als men geluisterd had naar wat onderzoekers en wetenschappers al op voorhand openbaar gemaakt hadden; de gasbel in Groningen is het beste voorbeeld daarvan. Er zal dus ook in Eerbeek nog gesteggeld gaan worden wie verantwoordelijk is voor de schade en vooral voor het herstel.
De eerste en belangrijkste opdracht in de huidige tijd daartoe is het recyclen van ons geweten.
Desiderius Antidotum
